dinsdag 23 januari 2007

Kostuumontwerpen van Liubov Popova & Varvara Stepanova

Kostuumontwerpen van
Liubov Popova (1889 – 1924)
en
Varvara Stepanova (1894 –1958)

Achtergrond



Liubov Popova werd op 24 april 1889 geboren vlakbij Moskou, als tweede kind van Sergei Maximovich Popov, een textielfabrikant die ook de directeur was van een muziek- en toneeltheater, en Liubov Zubova.
Popova nam vóór haar twintigste schilderles bij verschillende kunstenaars in Moskou en schilderde realistische landschappen. Door de rijkdom van haar vader was zij in staat door Rusland en Italië te reizen. In 1912 zag zij voor het eerst werken van Cézanne, Braque en Picasso , en reisde zij naar Parijs waar zij zich inschreef op de Academie de la Palette en les kreeg van Jean Metzinger. Ook maakte zij kennis met het werk van Zadkine, Archipenko en het Futurisme. Zij was toen 22 jaar oud, en had haar eerste expositie samen met bekende schilders als Picasso, Braque, Malevich, Derain en de Vlaminck.Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog ging Popova terug naar de studio van Tatlin in Rusland. Haar werken lieten toen de invloed van het kubisme en het futurisme zien. Zij raakte in de loop van 1915 betrokken bij de groep rond Malevich en maakte kubistische collages en drie-dimensionale reliefs. Aan het einde van 1915 ging zij over naar het schilderen van stadsgezichten, landschappen en de niet-objectgebonden stijl van Malevich (Malevich onwikkelde een zg. cubo-futuristische stijl, en schilderde in 1915 monochrome vierkanten en rechthoeken in zijn werken, dus een soort vroege abstractie). Popova stierf door ziekte al op 35-jarige leeftijd.



Varvara Stepanova werd in 1894 geboren in een eenvoudige familie.
Zij had echter het geluk dat zij later in de stad Odessa een kunstopleiding kon gaan volgen. Gedurende de opleiding kwam zij Alexander Rodchenko tegen, met wie zij later zou trouwen en een intens artistiek leven zou delen.
Zij en Rodchenko deelden een aantal jaren een apartement in Moskou met de later heel beroemde Wassily Kandinsky. Door Kandinsky leerde zij later ook Popova kennen. Deze kunstenaarsgroep werd later de belangrijke en invloedrijke Russische avant-garde. De nieuwe kunst die omstreeks 1909 in Rusland begon, was beïnvloed door cubisme, Italiaanse futurisme, en traditionele Russische kunst.
Stepanova maakte tijdens haar loopbaan als kunstschilder werken in de futuristische en constructivistische stijl, volgens de toen heersende opvattingen over de moderne samenleving en de verwerping van de oude sociale structuren. Zij deed mee aan verschillende grote exposities en behoorde bij de groep vrouwelijke avantgardisten.
Na 1920 koos ook zij voor het volgen van de ideologie van de revolutionaire ontwikkeling van de samenleving, en brak dus met het traditionele schilderen. Zij maakte constructivistische theaterdecors en andere ontwerpen. Haar overtuiging de sociale en industriele evolutie te moeten dienen resulteerde in het samenwerken met Popova in het maken van textielontwerpen voor de Eerste Staats Textiel Fabriek bij Moskou. In 1924 zou zij ook les gaan geven in de Hogere Artistieke en Technische Werkplaats. Zij was ook actief in de typografie en boekontwerp, en droeg vaak bij aan de publicatie Novyi Lef . Deze veelzijdigheid aan activiteiten was een typisch constructivistische manier van bezig zijn, men was ervan overtuigd dat de idealen van de nieuwe communistische maatschappij op een zo breed mogelijke manier moesten worden gepromoveerd ten dienste van de werkende klasse.



Textielontwerpen

Waarom textielontwerpen?Na de Russische revolutie van 1917 moest de kunst in het algemeen in dienst staan van de revolutie en het communisme.
Het ontwerpen van textiel werd de belangrijkste toepaste kunst in Rusland. Als een van de eerste levensbehoeften, vond de machinaal vervaardigde textiel zijn weg naar alle uithoeken van Rusland en verving het slaafs gemaakte oude textiel. Ontwerpen op textiel waren hierdoor erg belangrijk omdat deze miljoenen mensen kon beinvloeden, en de nieuwe staatsideologie kon overbrengen op de werkende massa.
Popova, een van de meest vooraanstaande russische vrouwelijke avant-gardisten volgde de roep van de revolutie en gaf les en maakte ontwerpen voor het theater, kleding, propagandaposters, boeken en porselein, en fotomontages. Haar eerdere ervaring met het Suprematisme, dinamische geometrische abstractie in de geest van het Futurisme, was de basis voor haar textiel- en theaterontwerpen. Zij zwoer het schilderij af en concentreerde zich op de toegepaste kunsten. Deze stap symboliseerde haar toewijding aan het bouwen van een nieuwe, moderne samenleving na de oktoberrevolutie van 1917. In 1918 werkte zij voor de Hogere Artistieke en Technische Werkplaats, waar zij les gaf als onderdeel van een curriculum ten dienste van het samensmelten van kunst en industrie.
Haar ontwerpen bestonden vaak uit patronen waarin bepaalde figuratieve gestyleerde of zuiver geometrische vormen zoals lijnen, vierhoeken, cirkels, labyrint-achtige vormen, en symbolen zoals het hamer-en-sikkel symbool enz., voorkwamen. Tegen de algemene achtergrond van de textielproductie in de vroege jaren twintig, zijn de stoffen van Popova en Stepanova met hun monumentale patronen en heldere kleuren karakteristiek voor een gevoel van vernieuwing.
Hun succes was zo groot dat hun ontwerpen door de pers van die tijd werden bestempeld als 'de eerste Sovjet mode'. De invloed van Stepanova en Popova op de textielproductie in de jaren twintig was heel groot, en bestond vaak uit zuiver abstracte, constructivistische ontwerpen. De wens kunstenaars actief mee te laten bouwen aan een nieuwe samenleving maakte dat bedrukte stoffen beter figuratief dan abstract konden zijn, met thema’s verwant aan de prestaties van de tijd. Op deze manier ontstond een nieuwe varieteit textielontwerpen, meestal 'thematische' of 'propaganda'ontwerpen genoemd. Geliefde onderwerpen waren: 'Industrialisatie', 'Constructie', 'Fabriek', 'Vliegtuig', 'Sport', 'Pioniers', en 'Het nieuwe dorp'. De ontwerpen waren eenvoudig, sterk geometrisch (constructivistisch) en vaak met felle, contrasterende kleuren.De ontwerpen waren ook massa produkten en werden propaganda middelen voor de nieuwe tijd. Een tiental jaren stond het textielontwerp in het brandpunt van de belangstelling. Er waren verhitte debatten over welk onderwerp was toegestaan voor de versiering van stoffen en in hoeverre propaganda ontwerpen geschikt waren voor decoratieve en toegepaste kunsten.
Stepanova ontwierp productiekleding, speciale kleding, en sportkleding speciaal voor het volk. Productiekleding was voor arbeiders in fabrieken en boerderijen. Speciale kleding was vaak beschermende kleding, zoals voor brandweerlui, dokters, enz. Het beroep maakte de snit uit, en daarna pas volgden individuele details. Het ontwerp was dus in de eerste plaats functioneel. Op de tweede plaats heeft het ontwerp ook een sociale functie als onderdeel van de samenlevingsvernieuwing. Aspecten als vorm, kleur en aanduidingen werden dus zorgvuldig bedacht, passend bij de functie van het ontwerp. In één jaar tijd maakte Stepanova 150 ontwerpen, waarvan er zo’n 24 in productie werden genomen.
Voor hun tijd waren de ontwerpen van Popova en Stepanova erg nieuw, modern en innovatief, en hadden ze het gewenste resultaat bij het volk. Stepanova schreef in in van haar publikaties: “Wij waren voorstanders van de nieuwe wereld, de wereld van de industrie, technologie en natuurwetenschappen.

Wij stonden achter de nieuwe mens, we voelden aan hoe die zou zijn maar konden ons hem nog niet helemaal voorstellen. (...) Wij schiepen een nieuw schoonheidsbegrip en wij verlegden de grenzen van de kunst. Wij maakten affiches, schreven leuzen, versierden openbare gebouwen en pleinen. Wij schiepen zelfs een eenvoudige en duidelijke belettering voor demonstraties, een lettertype dat nog steeds wordt gebruikt. We maakten nieuws en noodzakelijke dingen, die nu geaccepteerd zijn”.

Het was eigenlijk niet zo dat alle leden van deze groep kunstenaars dezelfde ideologie nastreefden. Wat ze wel gemeen hadden was dat zij helemaal achter het sociale vernieuwingsideaal stonden en dat ze de oude sociale structuur en normen van de beeldende kunst verwierpen en zo een moderne cultuur inluidden.

Links:
http://home,hccnet.nl/att.leurs/kbb034,html
www.wisc.edu/arth/ah351/09.html
www.cultuurnetwerk.org/bronnenbundels/1993/1993_73.htm

Geen opmerkingen: